Menu
Een burn-out is het beste te omschrijven als een staat van fysieke en mentale uitputting als gevolg van het ondervinden van langdurige stressfactoren. In deze situatie ervaart men meestal dat er geen ‘grip’ meer is op de situatie. Men weet niet meer hoe hij of zij de stress op een verantwoorde manier kan kwijtraken. Vaak is hier dan sprake van een combinatie van werkstress, problemen in de privésfeer en/of een persoonlijke gevoeligheid.
Nu er langzamerhand meer en meer bekend wordt over de burn-out, herkennen we ook steeds sneller burn-out verschijnselen. Dit maakt het mogelijk om in te grijpen voordat het daadwerkelijk zover is. Door een burn-out in een vroeg stadium te herkennen, voorkom je dat er een zeer lange herstelperiode nodig gaat zijn.
Een burn-out ontwikkel je niet van de ene op de andere dag. Zoals al even kort aangegeven, is hier sprake van een proces. Je komt steeds dichterbij een burn-out naarmate de klachten verergeren. In principe is dit op te delen in verschillende fasen:
In de eerste fase ben je nog volledig uitgerust. Er is in deze staat geen enkele sprake van lichamelijke of emotionele overbelasting. Je zit lekker in je vel, bent energiek en volledig in staat om met je emoties om te gaan. De gemoedstoestand in deze fase is over het algemeen dan ook positief. Er is geen reden tot zorgen.
In de praktijk is er vervolgens geregeld sprake van een geleidelijke overgang van de tweede naar de derde fase. Dit is het moment waarop de eerste symptomen van overbelasting optreden. Wanneer je je in deze fase bevindt, is het vaak niet meer mogelijk om met normale (nacht)rust weer de oude te zijn. Je hebt eigenlijk een volle week vakantie nodig. In de fase zeggen mensen veel ‘leuke’ dingen af. Eigenlijk alles is ‘te veel’.
Heeft iemand gedurende de derde fase geen kans om weer helemaal tot rust te komen? Dan ontwikkelt de situatie zich langzaamaan verder totdat je in de vierde fase terechtkomt; je bent overspannen. Er is nu in feite sprake van een serieus energietekort, waarbij je continu spanning voelt. In deze fase is er een enorme drang naar rust. De gemoedstoestand is overwegend negatief.
Is er tijdens de vierde fase nog altijd niet ingegrepen? Dan duurt het waarschijnlijk niet lang totdat je een volwaardige burn-out hebt. Je krijgt dagelijks te maken met extreme vermoeidheid en je voelt je erg somber. Het zien van een uitweg is erg lastig. Je hebt niet alleen nergens zin in, maar bent eigenlijk ook nergens toe in staat. Deze fase is aanhoudend en duurt minimaal 6 maanden.
Het herkennen van burn-out verschijnselen is een cruciaal aspect. Dit stelt je namelijk in staat om tijdig in te grijpen. Door de verschillende fasen te analyseren, is het mogelijk om te achterhalen waar je je precies bevindt. In sommige gevallen is het een opluchting, in andere gevallen schrikt men ervan.
Er bestaan een groot aantal verschillende burn-out oorzaken. Het is namelijk niet zo dat de oorzaak voor iedereen hetzelfde is. In totaal zijn er tientallen potentiële aanleidingen voor de verschillende symptomen. Echter zijn deze over het algemeen wel in 3 verschillende hoofdcategorieën in te delen. Het gaat dan om:
Een van de andere bekende burn-out oorzaken is een vervelende privésituatie. Problemen in de privésfeer draag je over het algemeen de hele dag met je mee. Hierbij moet je bijvoorbeeld denken aan:
In bepaalde gevallen is men in staat om hier (langdurig) mee om te gaan. Dit is meestal zo wanneer er sprake is van voldoende ondersteuning. Zowel op fysiek als ook op mentaal vlak. Ontbreekt deze ondersteuning volledig of is deze niet toereikend? Dan stapelen de problemen zich langzaam steeds verder op.
Belangrijk om hierbij te benoemen, is dat een combinatie van oorzaken het negatieve effect versterkt. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van meerdere problemen in de privésfeer. Maar ook zeker wanneer problemen in de privésfeer bovenop werkstress komen. De kans op een burn-out bij niet tijdig ingrijpen, neemt dan significant toe.
Als derde punt staan we nog even stil bij persoonlijkheid als ‘oorzaak’. De reden dat we dit tussen aanhalingstekens plaatsen, is dat het niet per definitie om een oorzaak gaat. Er is hier meer sprake van een bijdrager door middel van het verhogen van de vatbaarheid voor een burn-out. Er zijn dan nog altijd specifieke oorzaken nodig. Echter maakt je persoonlijkheid het mogelijk nog moeilijker om een burn-out te ontlopen.
Vaak hebben we dan te maken met de volgende persoonskenmerken:
Wanneer je perfectionistisch bent, leg je jezelf zeer hoge eisen op. Het is dan lang niet altijd mogelijk om aan deze eisen te voldoen. Indien dit niet lukt, neemt de stress toe. Mensen met een perfectionistisch karakter zien het als desastreus om een fout te maken. Het is ze er dan ook alles aan gelegen om dit te voorkomen. Hierdoor gaat er veel fysieke en mentale energie zitten in het regelen, voorbereiden en uitvoeren van allerlei verschillende zaken. Deze immense druk levert een constant gevoel van spanning op. Bij streven naar perfectie is er zelden ruimte voor een periode van rust.
Wat in de praktijk ook vaak voorkomt, is dat men een te grote betrokkenheid bij het werk heeft. Door dit als een vanzelfsprekende werkeis te zien, is de kans op overbelasting een stuk groter. Men voelt een dermate grote verantwoordelijkheid dat mentale en fysieke uitputting als vanzelfsprekend worden gezien. Zolang het er maar voor zorgt dat op het werk alles naar wens verloopt. Soms is dit ook het gevolg van een te grote loyaliteit aan collega’s.
Ben je iemand voor wie sterk in de schoenen staan niet bepaald vanzelfsprekend is? Dan is dit mogelijk een persoonskenmerk dat bijdraagt aan de ontwikkeling van een burn-out. Wanneer je namelijk niet sterk in je schoenen staat, ben je minder snel geneigd ‘nee’ te zeggen. En dus is de kans op fysieke en/of mentale overbelasting een stuk groter. Ook is het voor mensen met dit persoonskenmerk een stuk moeilijker om hulp in te schakelen. Je moet je dan namelijk nog kwetsbaarder opstellen dan je je al voelt.
Het is lastig om precies in percentages uit te drukken wat de kans op een burn-out precies is. Zoals reeds aangegeven, spelen veel omgevingsfactoren hierbij een grote rol. Wat echter wel duidelijk is, is dat de kans op een burn-out groter is dan men vaak denkt.
Zo rapporteert 17% van de werknemers bijvoorbeeld al met burn-out klachten te maken te hebben. Dit is daarmee een vrij omvangrijke risicogroep. Op het moment dat de burn-out klachten al daar zijn, is het hoog tijd om in te grijpen.
Uit een onderzoek met het Netherlands Mental Health Survey is bovendien gebleken dat 14,9% van de werknemers te maken heeft met een milde vorm van emotionele uitputting. Voor 2,3% van de ondervraagden bleek dit zelfs een ernstige vorm te zijn.
Het vinden van een effectieve burn-out behandeling is cruciaal. Hoe sneller je erbij bent, hoe korter de uiteindelijke herstelperiode gaat zijn. Hierbij zijn 3 elementen van toegevoegde waarde wanneer het we het over het begrip ‘burn-out’ hebben:
Heeft iemand met een volledige burn-out te maken? Dan kan een behandeling erg goed helpen. Hierbij dient de nadruk te liggen op maatwerk. Iedereen is namelijk anders. De wisselwerking tussen de verschillende oorzaken en de ernst van de klachten is nooit helemaal hetzelfde. Zodoende is het zaak om de oorzaak van de burn-out te achterhalen. Wat heeft er allemaal aan bijgedragen? Een grondige diagnose staat aan de basis van het vormgeven van een behandel- en herstelplan. Toch zijn er ook factoren die bij veel verschillende mensen terugkomen. Een traject met elementen uit de Cognitieve gedragstherapie blijkt uit onderzoek een van de meest werkende behandelvormen.
Daarbij is voorkomen uiteraard beter dan genezen. In dit opzicht is het zo belangrijk om de verschillende fasen van de ontwikkeling van een burn-out grondig te onderzoeken. Door beter op de hoogte te zijn van de eerdere stadia, is het een stuk makkelijker om tijdig in de grijpen. Het voorkomt het verergeren van de situatie.
Tot slot is er aandacht nodig voor het versterken van de persoon. In plaats van alleen te focussen op het voorkomen van klachten, heb je baat bij het verhogen van je veerkracht. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van onderdelen uit de positieve psychologie. Bijvoorbeeld op de werkvloer, maar ook in het privéleven. Denk aan het introduceren van hulpbronnen en het vergroten van je kennis.
Tegenwoordig is het aanbod van enerzijds coaching en anderzijds online cursussen toereikender dan ooit tevoren. Vandaar dat het de moeite waard is om op dit gebied je opties te onderzoeken. Bij Hoofdpersoon werken we bijvoorbeeld met een uitgebreid team aan professionals die op dagelijkse basis een grote groep mensen ondersteunen. Tegelijkertijd werken we met een online cursusaanbod dat is gericht op persoonlijke ontwikkeling. Daarmee liggen de handvaten voor een verbetering van je persoonlijke situatie binnen handbereik. Op welke manier grijp jij in om je op de korte en de lange termijn weer een heel stuk beter te voelen?
De meeste mensen herstellen van een burnout, zelfs ook zonder behandeling. Dit gebeurt niet door alleen rust te nemen, alhoewel er vroeger wel zo over gedacht werd. Het gaat om een goede balans tussen rust nemen en actief zijn (inspanning versus herstel). Hoe lang het duurt om te herstellen van een burnout hangt onder andere af van de ernst van de klachten en de omstandigheden (is er bijvoorbeeld ruimte voor herstel). Hersteltijd van een burn-out varieert van enkele maanden tot enkele jaren.
Dit is een hele goede vraag. Helaas is hier geen eenduidig antwoord op te geven. Een burn-out zorgt wel voor een verminderde belastbaarheid en de meeste mensen zijn niet in staat om hun werk volledig uit te voeren. Ga in gesprek met je leidinggevende en een bedrijfsarts en bepaal samen een werkbare indeling.
Ontvang onze nieuwsbrief met updates, tips en nieuwe inzichten