Verlatingsangst is de angst om verlaten te worden door iemand die belangrijk voor je is. Een belangrijk hechtingsfiguur, zoals bijvoorbeeld je partner in een relatie. De angst is veelal aanwezig zonder dat hier ook directe aanleidingen voor zijn. Kleine signalen of verstoringen binnen de relatie worden ‘rampzalig’ geïnterpreteerd: hij (of zij) gaat mij nu zeker verlaten!
Verlatingsangst ontstaan vanuit de kindertijd wordt ook wel separatieangst genoemd. Er is dan vanuit het kind de angst om gescheiden te worden van de ouders of verzorgers.
Omdat er continu de angst bestaat verlaten te worden heeft iemand met verlatingsangst veel bevestiging en geruststelling nodig. Vaak voelt iemand zich op z’n gemak wanneer zijn of haar partner in de buurt is en er een ontspannen sfeer is onderling. Zodra er spanningen ontstaan of de partner gaat de deur uit om bijvoorbeeld met vrienden wat te ondernemen dan neemt de angst toe. Om de angst de baas te blijven wordt de partner gecontroleerd of gemanipuleerd. Soms vertaalt het zich meer in zorgen maken, piekeren en mogelijke scenario’s in het hoofd afspelen. Beide situaties kunnen heel vervelend zijn voor zowel de angstige partner (het put je uit) als de ander (de onzekerheid, het beantwoorden van de controlevragen of het dominante gedrag is niet meer uit te houden op een gegeven moment). Relatieproblemen liggen dan op de loer.
Dit is een bekend fenomeen binnen de psychologie waarbij een in eerste instantie een foute voorspelling gedrag oproept wat de oorspronkelijke foute voorspelling uiteindelijk tot waarheid maakt. Bij verlatingsangst ziet het er dan zo uit:
-Beiden zijn verliefd, er zijn geen relatieproblemen.
-De ander is zo belangrijk voor mij, wat als hij/zij mij verlaat? Angst gepaard gaande met controlegedrag, manipulatie, excessief zorgen maken
-Partner met verlatingsangst kan niet goed meer ontspannen en genieten van de relatie
-Voor de andere partner is de relatie steeds verstikkender
-Partner met verlatingsangst: zie je nou wel, de ander houdt het niet vol bij mij en gaat mij verlaten–> Angst en controlegedrag neemt toe
Hieronder staan enkele symptomen van verlatingsangst:
-In een relatie heb je continu de bevestiging en geruststelling nodig van de ander dat de relatie goed is.
-Als je geen aandacht krijgt van de ander, voel je je snel afgewezen
-Relatief kleine verstoringen binnen de relatie maken je erg wantrouwend
-Wanneer je partner contact heeft met andere mensen maakt je dit direct onzeker en ben je jaloers
-Je doet er alles aan om de relatie te laten slagen en de ander te behouden. Dit kan ten koste van jezelf gaan
-Je gaat vaak je eigen grenzen over binnen de relatie
-Als je niet weet waar je partner is of hij/zij reageert niet op jouw berichtjes en telefoontjes dan frustreert dit je enorm
-Als je alleen bent krijg je verschillende mentale en fysieke klachten
Verlatingsangst wordt vaak in verband gebracht met een onveilige hechting. Hechting gaat over de affectieve relatie tussen een kind en een opvoeder en is veel onderzocht door de Britse psychiater John Bowlby. Zijn theorie was met name gericht op kinderen. Recentelijk zijn er meer onderzoeken die gaan over de toepassing van hechting op liefde tussen volwassenen. Door een onveilige hechting ontstaan in de kindertijd kunnen er op latere leeftijd allerlei problemen voorkomen in belangrijke relaties. De hechtingsangst ‘de ander gaat mij verlaten’ is veel actiever in het brein aanwezig dan de feitelijke situatie rechtvaardigt en stuurt hiermee op een negatieve manier het angstcentrum en het gedrag aan. Door verschillende vervelende situaties binnen relaties op latere leeftijd kan de angst worden aangewakkerd of in stand gehouden.
Wij hebben een aantal tips voor je verzameld die kunnen helpen bij verlatingsangst. Weet dat het vaak een weg is van de lange adem en dat er geen snelle oplossingen bestaan om verlatingsangst de baas te worden.
Dit klinkt eenvoudiger dan dat het is. Dat snappen wij ook. Maar het is wel een belangrijk punt om mee te beginnen. Bij de meeste mensen vergroot gedrag dat tot stand komt uit angst de onzekerheid (en daarmee de angst). Besef dat je niet altijd wat hoeft te doen om de angst weg te halen. Ga op een stoel of bank zitten, wees je bewust van de angst en.. doe er vervolgens niks mee. Bij de meeste mensen wordt de angst in eerste instantie wat meer, maar neemt dit na 20-30 minuten af.
Geef bij je partner aan dat je last hebt van verlatingsangst en hoe dit zich bij jou uit. De angst is er en mag er ook zijn. Door er samen zo naar te kijken, zonder verwachtingen, kan de eerste spanning zakken. Overleg samen hoe jullie rekening met elkaar kunnen houden. Zo zagen wij op de praktijk een stel waarbij de partner (met angst) bij oplopende onzekerheid steeds aan haar partner vroeg om niet naar de afspraak te gaan. Uit goede intenties bleef de (niet angstige) partner dan steeds thuis, maar raakte hier meer een meer gefrustreerd over. Hij of zij kan dan leren rekening te houden daar te zeggen: “ik merk aan je dat je last hebt van je angst om verlaten te worden. Wat vervelend voor je. Ik kom bij je zitten, ben er voor jou en ga een kwartier later naar mijn afspraak”.
Mensen hebben verlatingsangst hebben vaak last van weinig zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld. Wanneer je hier aandacht aan besteedt (om dit te verbeteren) dan is de kans groot dat je minder geruststelling van de ander nodig hebt. Het vertrouwen komt namelijk meer uit jezelf en dit ga je ook uitstralen. Wedden dat je partner hier ook weer positiever op reageert!
Het goede nieuws is dat hechtingsprocessen ons hele leven plaatsvinden. Het is mogelijk om oude hechtingskwetsuren te verhelpen. De beste methode hiervoor is vaak een veilige hechtingsrelatie! Verschillende therapieën kunnen hierbij helpen. Wanneer je zelfstandig de angst wil aanpakken kan een psycholoog je helpen met bijvoorbeeld Cognitieve gedragstherapie of schemagerichte therapie.
Maar ook relatietherapie kan zinvol zien. Bij EFT (Emotionally Focused Therapy) staat de hechtingsrelatie tussen jou en je partner centraal en worden jullie stap voor stap geholpen in het herkennen en communiceren van hechtingsangsten en behoeften.
Ontvang onze nieuwsbrief met updates, tips en nieuwe inzichten
