Angst is een natuurlijke reactie van het lichaam op gevaar. Iedereen ervaart weleens spanning voor een belangrijk gesprek, een drukke verjaardag of een medische uitslag. Maar soms neemt angst het stuur over. Het is dan geen tijdelijke golf meer, maar een constante onderstroom waar je behoorlijk last van kunt hebben. In zulke gevallen spreken we van een angststoornis.
Angststoornissen komen voor in uiteenlopende gedaanten. Een angststoornis kan over tijd langzaam opbouwen, maar ook relatief plotseling ontstaan. Enkele veelvoorkomende vormen zijn:
Dit wordt gemerkt door aanhoudende zorgen over (meestal) alledaagse zaken, vaak zonder duidelijke aanleiding. De GAS wordt ook wel een ‘piekerstoornis’ genoemd.
Bij een paniekstoornis heb je last van terugkerende paniekaanvallen die onverwacht optreden, vaak met vermijdingsgedrag als gevolg. Zo vermijden mensen bijvoorbeeld drukke plaatsen, openbaar vervoer of nauwe ruimtes.
Sociale angststoornis (of Sociale fobie) kenmerkt zich door een intense angst voor sociale situaties of om negatief beoordeeld te worden. Deze angst is vaak zo intens dat sociale situaties worden vermeden.
Flinke angsten voor specifieke zaken zoals dieren (bijvoorbeeld spinnen, slangen of wespen), dingen of situaties.
Angst uit zich op verschillende manieren. De een voelt het vooral fysiek, de ander merkt het in gedachten of gedrag. Mogelijke signalen:
Een opgejaagd of rusteloos gevoel
Hartkloppingen, zweten, duizeligheid, trillen
Angstige gedachten of doemscenario’s voor je zien
Moeite met concentreren
Vermijdingsgedrag (situaties of mensen uit de weg gaan)
Er is zelden één duidelijke oorzaak. Er kunnen dus meerdere factoren een rol spelen in het ontwikkelen van een angststoornis. Vaak gaat het om een samenspel van:
Angststoornissen kunnen deels een familiaire achtergrond hebben. Als angst of overbezorgdheid vaker voorkomt in jouw gezin of familie, betekent dat niet dat je er automatisch last van krijgt, maar het kan je wel gevoeliger maken. Je brein kan bijvoorbeeld alerter reageren op stressvolle situaties. Ook eigenschappen zoals je temperament of hoe je van nature met sociale spanning omgaat, kunnen meespelen. Erfelijkheid is dus geen blauwdruk, maar wel een van de puzzelstukjes die het risico op angst beïnvloeden.
Een heftige of overweldigende gebeurtenis kan diepe sporen achterlaten. Soms merk je pas later dat je lichaam en geest blijven reageren alsof het gevaar nog steeds aanwezig is. Bepaalde situaties, geuren of geluiden kunnen dan onverwacht een angstreactie oproepen. Ook al is het nu veilig en het gevaar geweken. We noemen dit triggers: onschuldige (of neutrale) prikkels die je herinneren aan wat je eerder meemaakte. In zulke gevallen kan een angststoornis zich ontwikkelen, waarbij het verleden onbewust de regie over het heden neemt.
Hoe je in je jeugd leert omgaan met spanning, heeft invloed op hoe je later angst ervaart. Een warme, maar sterk beschermende opvoeding kan (hoe goed bedoeld ook) ervoor zorgen dat je minder zelfvertrouwen ontwikkelt in spannende situaties. Dit vergroot de kans op angst of vermijdingsgedrag op latere leeftijd. Het gaat hierbij overigens niet om schuld toekennen, maar om inzicht in hoe je bent gevormd.
Vaak zonder dat we het doorhebben versterkt ons gedrag angstgevoelens of houdt het deze in stand. Zo kan situaties uit de weg gaan de angst op de korte termijn verminderen, maar op de lange termijn juist voeden. Dempende middelen zoals alcohol, drugs of bepaalde medicatie kan ook deze werking op angstgevoelens hebben.
Er zijn dingen die je zelf kunt proberen, zeker in een vroeg stadium:
Breng structuur aan in je dag: regelmaat geeft rust.
Beweeg dagelijks, bij voorkeur in de buitenlucht.
Praat erover met iemand die je vertrouwt.
Vermijd (overmatig) alcohol en/of drugsgebruik.
Zoals we hierboven al hebben genoemd. Angst is in principe een normale en helpende emotie. Iedereen heeft over het algemeen angstgevoelens. Wanneer de angst grip op jouw leven krijgt en het niet meer goed lukt om te functioneren dan kan het tijd zijn om aan de bel te trekken.
Dit kan je bijvoorbeeld merken aan je nachtrust (die structureel beïnvloed wordt), problemen met het aangaan en onderhouden van relaties of het functioneren op werk.
Een behandeling begint altijd met het goed naar jouw verhaal luisteren. Bij Hoofdpersoon nemen we je klachten serieus, zonder oordeel. We kijken samen naar wat er speelt en wat je nodig hebt.
Veelgebruikte behandelmethoden bij angststoornissen:
Cognitieve gedragstherapie (CGT): helpt je om anders naar angstige gedachten te kijken en gedrag stap voor stap aan te passen. Hierbij ga je op een opbouwende en veilige manier oefenen met spannende situaties, waardoor je angstige verwachtingen kan ’toetsen’ en bijstellen.
EMDR: een traumagerichte en ffectieve manier om angst aan te pakken wanneer er sprake is van specifieke ingrijpende gebeurtenissen. Denk bijvoorbeeld aan het behandelen van een traumatische hondenbeet, waarna een fobie voor honden is ontstaan.
ACT (Acceptance and Commitment Therapy): bij ACT leer je omgaan met angst in plaats van het gevecht ermee aan te gaan.
Behandeling kan individueel of in groepsverband plaatsvinden.
Heb je last van aanhoudende angstklachten? Wacht niet te lang. Met de juiste behandeling kun je leren omgaan met angst en weer grip krijgen op je leven. Wil je weten wat wij voor je kunnen doen? Meld je aan via onderstaande knop!
Jazeker. Uit onderzoek blijkt dat een angststoornis relatief goed te behandelen is. Ongeveer 60-80% van de cliënten ervaart significante verbetering na een behandeling (CGT).
(Milde) angstklachten kunnen vanzelf overgaan. Soms is hier wat bewuste rust, tijd en steun uit de omgeving voor nodig. Maar als angst je dagelijks functioneren belemmert of langer aanhoudt, is het belangrijk om hulp te zoeken. Zonder behandeling kan angst zich verdiepen of uitbreiden naar andere gebieden van je leven.
De amygdala, het ‘waarschuwingscentrum’ in je brein, wordt actiever. Bij langdurige angst kan dit systeem overgevoelig raken.
